Er zijn veel verschillende soorten potgrond, en niet alle potgrond is duurzame potgrond. Een belangrijk bestandsdeel van reguliere potgrond voor kamerplanten is turf, maar wist je dat turf helemaal niet duurzaam is? En dat zelfs in biologische potgrond turf kan zitten? Milieuvriendelijke potgrond bevat alternatieven voor turf zoals kokosvezels, groencompost, rijstkaf, boomschors en houtvezel.

In dit artikel lees je de voor- & nadelen van turfvrije potgrond, biologische potgrond en kokospotgrond. Ik deel ook 5 merken die relatief duurzame potgrond verkopen, inclusief hun ingrediëntenlijst. Onderaan dit artikel vind je ook alternatieven voor potgrond en een recept om zelf duurzame potgrond te maken!

Wat is turf en waarom is het niet duurzaam?

Veel potgrond bestaat voor een groot gedeelte uit turf, wat ook wel veen wordt genoemd. Een goede eigenschap van turf is dat het veel vocht vast kan houden en relatief luchtig blijft. Alleen is het niet een duurzame grondstof. Turf wordt gewonnen uit veengebieden en deze winning zorgt voor veel CO2-uitstoot. Wist je dat volgens ecologen het behoud van veengebieden en andere 'wetlands' net zo belangrijk is voor de natuurlijke opslag van CO2 als het planten en behouden van bomen in oerbossen? Veengebieden zijn enorm efficiënt in het opslaan van CO2, efficiënter nog dan oerbossen, en die CO2 komt weer vrij bij de winning van het veen. Daarnaast kost het vele duizenden jaren voordat het turf weer is aangegroeid en worden landschappen en biodiversiteit vernietigd bij het opgraven.

Er is wel een verschil tussen turf/veen en sphagnum mos (veenmos). Sphagnum mos is het bovenste laagje veen: een levende, groeiende mos. Het kan uiteindelijk door een eeuwenlange proces veen worden, maar het kan ook als sphagnum mos worden gewonnen. Van sphagnum mos zijn varianten te vinden die op duurzame wijze worden geoogst en je kunt het in gedroogde of niet-gedroogde vorm kopen. Hierbij is in dat geval geen verwoesting van natuurgebieden nodig.

Potgrond met een RPP (Responsibly Produced Peat) label bevatten turf wat op een meer verantwoorde wijze wordt gewonnen en waarvan de natuurgebieden achteraf hersteld worden. Het herstel van deze natuurgebieden wordt door sommige instanties in twijfel genomen, waardoor het nog beter is om potgrond te gebruiken waar helemaal geen turf in zit.

Wat is biologische potgrond?

Diverse fabrikanten en veel tuinwinkels bieden biologische potgrond aan. In deze biologische potgrond zit vaak wel turf, maar geen kunstmest. De meststoffen zijn dan organisch (bijvoorbeeld compost). Het voordeel van biologische potgrond met organische grondstoffen boven universele potgrond is dat de potgrond vaak luchtiger is van structuur. Dat helpt bij de ontwikkeling van het wortelstelsel en beperkt de ontwikkeling van mossen. Maar de potgrond kan dus wel turf bevatten.

Wat is turfvrije potgrond?

Potgrond zonder turf is in verschillende vormen te vinden. De meest voorkomende is potgrond op basis van kokosvezels, zie ook het kopje hieronder. Andere turfvrije potgrond is bijvoorbeeld op basis van bladcompost of groencompost. Elk jaar komen er nieuwe producten op de markt, omdat de vraag naar turfvrije potgrond stijgt. Dat klinkt mij als muziek in de oren!

Wat is kokospotgrond?

Kokospotgrond (ook bekend als kokosgrond en cocopeat) wordt vaak gepromoot als duurzamer alternatief voor potgrond. De kokosvezels zijn een restproduct van de winning van andere kokosproducten. De vezels houden veel vocht vast en zorgen voor een luchtige structuur. Het bestaat uit gecomposteerde kokosvezel die afkomstig is van de zachte kokosbast. Hierdoor is potgrond met kokos een stuk luchtiger dan normale potgrond, waardoor de wortels van je plant meer vrijheid hebben om te groeien. Dat klinkt meteen goed en duurzaam, maar lang niet alle kokosgrond is duurzaam.

De kokosbomen groeien voornamelijk in de Filipijnen, Indonesië, India, Brazilië en Sri Lanka. Voor het gebruik van kokospotgrond in Europa gaat dus een flinke bootreis uit Azië of Zuid-Amerika vooraf, wat dus minder duurzaam is dan lokale alternatieven als groencompost en boomschors. En vaak is er tropische oerwoud gesneuveld voor de aanleg van de plantages. Ook moeten de vezels worden bewerkt voordat het geschikt is voor potgrond. Bij deze processen wordt veel water en in veel gevallen ook chemicaliën gebruikt. Vaak gebeurt dit in gebieden waar er een water tekort is en waar het vuile water in de natuur wordt geloosd. Door de export kunnen de kokosvezels niet meer als bemesting in de lokale plantages gebruikt worden, waardoor de grond verschraald. Op het eerste gezicht klinkt kokosgrond dus ideaal, een hernieuwbaar restproduct dat toch een bestemming krijgt, maar bij nader onderzoek is ook kokosgrond niet zo duurzaam als het lijkt. Helaas heb ik geen keurmerk kunnen vinden voor duurzaam geproduceerde kokospotgrond. Verder zit er van nature weinig voeding in de kokosvezels, waardoor dat meestal nog aan de grond wordt toegevoegd. Op de verpakking van jouw grond, kun je terug vinden of er voeding is toegevoegd, of dat je dat zelf moet doen.

Top 6 duurzame potgrond voor kamerplanten

DCM turfvrije potgrond
Deze turfvrije potgrond bevat een uitgekiende mix aan turfvrije (en kokosvrije) grondstoffen, met organische voeding die tot 150 dagen lang werkzaam is. Op basis van: groencompost, compost van naaldhoutschors, plantenvezels (houtvezels), plantenvezels (sphagnum moss), perliet, druivenpittenkoek, meststoffen op basis van calcium en magnesium en organische meststoffen. Deze potgrond is niet vegan*. Bekijk deze potgrond en verkooppunten op de website van DCM
Ik ben enthousiast over deze grond. Het enige waar ik aan moet wennen is dat de bovenste laag erg uitdroogt, terwijl het dieper in de pot nog vochtig is. Het wordt dus extra belangrijk om dieper in de pot te controleren of je plant toe is aan water. Door de perliet is de grond lekker luchtig, wat de groei van de wortels stimuleert.
DCM vegan turfvrije en biologische potgrond
Naast de turfvrije potgrond op basis van groencompost, heeft DCM ook een vegan potgrond op basis van kokosvezels. Dit is een ideale basis potgrond om zo te gebruiken, of om verder te mengen met perliet en boomschors als je een grovere mix nodig hebt. Bekijk deze potgrond en verkooppunten op de website van DCM
Ecostyle turfvrije GroeiGrond voor kamerplanten
Turfvrije, hoogwaardige grond, verrijkt met compost en boomschors, dus lekker rul en luchtig. Deze grond is met kokosvezels als hoofdbestandsdeel. Bij de productie van deze kokosvezels wordt bewust met water omgegaan. Samenstelling: kokosvezels, groencompost met perliet, rijstkaf, boomschors, houtvezel. De organische meststof bestaat uit meel van oliekoeken, verenmeel en vinassekali (een natuurlijke kaliummeststof). Deze potgrond is niet vegan*. Bekijk op bol.com
Dit is mijn voorkeurspotgrond voor mijn stekjes die ik in de grond laat wortelen. De grond blijft goed gelijkmatig vochtig, wat bij de nummer 1 wat lastiger is.
Biokultura biologische potgrond
Deze potgrond bevat nog steeds veen, maar veenmosveen, in plaats van tuinturf. Dat betekent dat er minder diep gegraven hoeft te worden, maar het duurt nog steeds lang voordat het veenmosveen weer is aangegroeid. Hoofdbestanddelen zijn: organische mestcompost (van biologisch gecertificeerde afkomst), boomschorscompost (dus geen groen- of GFT compost), kokosvezel, plantaardige voedingskorrel (zeewier), vulkanisch gesteentemeel (spoorelementen en mineralen) en veenmosveen. Deze potgrond is niet vegan*. Biokultura potgrond is verkrijgbaar bij verschillende plantenwinkels en bij natuurvoedingswinkels.
Cellmax Biologische Potgrond
Het potgrond mengsel van Cellmax bestaat voor meer dan 50% aan hernieuwbare duurzame grondstoffen. Op basis van: gecontroleerde schorscompost & groencompost, kokosvezels, gecertificeerde houtvezels, gefermenteerde veenplanten (een laagje veen uit Finse mosvelden dat weer terug groeit), natuurlijke mineralen en een klein gehalte veenmosveen (het bovenste laagje veen dat weer terug groeit). Deze potgrond is vegan. Bekijk op bol.com
Pokon Bio potgrond
De biologische hoofdbestanddelen in deze potgrond zorgen voor een goede mix waarin planten zich kunnen ontwikkelen. Er zit voldoende voeding in voor ca. 100 dagen. Door de toevoeging van rijstkaf krijgt de plant beschikking over bouwstoffen die de plant sterker maken. Deze potgrond bevat meer turf dan bovenstaande alternatieven, waardoor hij als laagste in deze top 5 staat. Hoofdbestanddelen zijn: tuinturf, houtvezel, rijstkaf, groencompost, boomschors, kalk en Pokon bio meststof. Deze potgrond is niet vegan*. Bekijk op bol.com

Een eervolle vermelding is voor Soil Ninja. Zij maken verschillende potgrondmengsels zonder turf, voornamelijk op basis van kokosvezels. De mengsels zijn heel luchtig, waar de wortels van je plant van houdt, en kwalitatief erg goed. Via de link krijg je 10% korting.

* Wanneer een potgrond niet vegan is, zitten er vaak organische meststoffen van dierlijke oorsprong in, bijvoorbeeld bloedmeel, verenmeel en beendermeel. Deze grondstoffen bevatten de nodige organische stofgehalten en spelen een rol in de bodemkwaliteit, het is een bron voor het bodemleven.

De potgrondmarkt is voortdurend in beweging, als je een andere duurzame potgrond hebt ontdekt die in dit lijstje thuis hoort, hoor ik dat graag!

Universele potgrond van Gamma, Intratuin, Karwei en Praxis

De universele potgrond bij bouwmarkten en tuincentra als Gamma, Intratuin, Karwei en Praxis is goedkoop, maar niet altijd even duurzaam. Ze bestaan vaak voornamelijk uit turf, al staan er zelden percentage op de verpakking vermeld. Een veel voorkomend probleem is dat de potgrond al in de winkel besmet is met rouwvliegjes, omdat de grond erg vochtig is en lang ligt (dit kan trouwens ook gebeuren met de duurzame potgronden). Let dus altijd op of er geen vliegjes rondom de zakken vliegen. Krijg je ze toch (en dat is bijna niet te voorkomen), lees dan mijn tips om van rouwvliegjes af te komen.

Duurzame, biologische potgrond — Foto: Aline Bouma

Waarom bestaat er nog potgrond met turf?

Nu blijkt dat de alternatieven voor potgrond met turf goed verkrijgbaar zijn en vooralsnog prima lijken te functioneren, vraag ik me af waarom er überhaupt nog potgrond met turf bestaat.* Waarschijnlijk is de grondstof behalve gewild ook gewoon best goedkoop, waardoor de winning niet zomaar zal stoppen. Zelfs een aflevering van Keuringsdienst van Waarde over potgrond heeft nog geen massale omwenteling op gang gebracht. In het Verenigd Koninkrijk lijkt een verbod op turf er eindelijk aan te komen. In 2024 voor de consument en later voor de professionele markt. Eind 2022 is er in Nederland een convenant afgesloten met met een officiële veenreductiestrategie. Lees meer over turf en dit convenant via turfvrij.nl.

*Van een potgrondproducent krijg ik terug dat veel alternatieve grondstoffen nog niet voldoende beschikbaar zijn om de switch volledig te maken. Laten we hopen dat daar snel verandering in komt!

Alternatief voor potgrond: hydrocultuur

Je kunt je kamerplanten ook zonder potgrond kweken. Wanneer je je planten op hydrocultuur zet, hebt je geen potgrond meer nodig. Bij hydrocultuur staan je planten in een anorganisch substraat dat vocht vasthoudt. Dit zijn vaak klei- of vulkanische korrels van poreus gesteente zoals de bekende hydrokorrels (LECA), Seramis of Lechuza pon. Dit substraat kun je eindeloos blijven hergebruiken. Gaat je plant dood? Dan maak je de korrels schoon en kan je ze zo voor de volgende plant gebruiken. Ook als je je plant verpot, hoef je de oude korrels niet te verwijderen, maar vul je de pot aan met nieuwe korrels. Lees meer in mijn artikel over hydrocultuur en hoe je je plant op hydrocultuur zet.

Zelf duurzame potgrond maken

Als je helemaal enthousiast bent, kun je ook je eigen potgrond maken. Dit kun je bijvoorbeeld doen op basis van bladcompost. Hier heb je wel wat geduld voor nodig: in het najaar vul je een vuilniszak met bladeren (bijvoorkeur geen eik, beuk of plataan, die verteren langzamer). Maak dit flink nat, maak wat gaten in de zak en zet hem weg. Na een of twee jaar heb je een zak vol met mooie rulle grond. Hier zitten weinig voedingsstoffen in, die kun je zelf toevoegen met wat mest, compost of percolaat uit je wormenbak. Verder kun je ook zand, boomschors, klei, perliet of kalk toevoegen om de structuur, de waterdoorlaatbaarheid en zuurtegraad aan te passen. Het lastige aan je eigen potgrond maken is dat je niet precies weet hoeveel voedingsstoffen erin zitten, het is dus niet zo stabiel als een zak potgrond. Maar wel leuk om een keer mee te experimenteren als je de tijd hebt. Lees meer over het gebruik van compost voor kamerplanten.

Kun je oude potgrond hergebruiken?

Misschien heb je nog behoorlijk wat planten in potgrond met turf staan en vraag je je af wat je hier dan mee kunt doen. Als je in het verleden de oude grond meteen in de prullenbak hebt gegooid, wil je dat nu misschien niet meer doen. Je kunt oude potgrond op de composthoop gooien. Dat voegt meer structuur toe aan je compost, maar bevat geen voedingsstoffen, want er zitten niet veel voedingstoffen in potgrond (in vergelijking met groente- en fruitafval). Ik ben zelf aan het experimenteren met het hergebruiken van oude potgrond door het te mengen met een beetje verse potgrond. Dit doe ik alleen als ik zeker weet dat er geen beestjes in de grond zitten die een andere plant zouden kunnen besmetten. Ik zorg ervoor dat het weer voldoende vocht heeft en voeg voedingsstoffen toe in de vorm van wormencompost of percolaat (het vocht wat vrijkomt bij composteren) uit mijn wormenbak. Zolang het substraat voldoende vocht vast kan houden, zie ik geen reden waarom je oude potgrond niet zou kunnen hergebruiken. Hierbij is het wel aan te raden om plantenvoeding op basis van organische stoffen te gebruiken, zoals bijvoorbeeld deze organische voeding op bol.com. Synthetische plantenvoeding kan een overschot aan zouten in het substraat achterlaten, wat wel een probleem kan vormen voor de wortels van je plant. Deels kun je dit tegengaan door de potgrond door te spoelen.

Video: potgrond basiskennis & zelf potgrond samenstellen

Goede potgrond is essentieel voor de groei van je plant. Daar haalt je plant alle voedingsstoffen en water uit die nodig zijn voor de groei. Een goede potgrond moet dus luchtig en goed waterdoorlatend zijn, maar moet tegelijkertijd ook voldoende water kunnen vasthouden. In onderstaande video geef ik je de basiskennis over potgrond; waar het uit op is gebouwd, voor welke planten je speciale potgrond mixjes kunt gebruiken en recepten voor twee mengels die ik graag maak. Ik vind het zelf erg leuk en leerzaam om te experimenteren met het zelf samenstellen van potgrond uit losse ingrediënten, zo leer je potgrond nog beter begrijpen door lekker met je handen bezig te zijn.

Wil je meer leren over het verzorgen & stekken van je planten?

Bekijk dan mijn boek Stek Je Plant. In dit boek leer ik je alles over het stekken van je groene huisgenoten en de basics van plantenverzorging, inclusief een enorme stekjesgids met de 40 planten die het populairst zijn op Instagram of gewoon heel leuk zijn om te stekken. Bekijk Stek Je Plant op Bol.com